Transparetnost opštine ne predstavljaju samo sastanci gradonačelnika i direktora opštinskih odeljenja sa građanima, kao ni svakodnevna saopštenja koja se šalju iz Opštinske informtivne službe, misle građani i predstavnici civilnog sektora u Opštini Gračanica. Transparentnost podrazumeva, prema oceni građana, česte susrete Lokalnih saveta sa rukovodstvom opštine, poštovanje njihovih predloga za kapitalna, infrastrukturna i ostala ulaganja, strogo poštovanje zakona i opštinskih pravilnika pri dodeli subvencija, stanova i građevinskog materijala, zabranu korišćenja službenih automobila u privatne svrhe i zapošljavanje na osnovu stručnosti, a ne partijske pripadnosti.
Zamenik gradonačelnika Opštine Gračanica Saša Danić kaže da se od dolaska nove opštinske vlasti vodi računa da se sve što podrazumeva transparentnost i ispoštuje, da su rezultati već vidljivi i da će se građani uveriti da će se predizborna obećanja i želje većine građana ispoštovati. Danić takođe tvrdi da se maksimalno štede sredstva poreskih obveznika.
Posle četiri opštine u Kosovskom Pomoravlju, u kojima smo o tome koliko je transparentna njihova lokalna samouprava razgovarali sa građanima, u Opštini Gračanica je bilo zaista teško pronaći sagovornike. Ljudi su većinom odmahivali rukom, ne želeći da daju bilo kakav komentar na ovu temu. Mišljenja onih sa koje smo nekako privoleli da razgovaraju sa nama, podeljena su. Dok je za jedne opština sa novim gradonačelnikom Srđanom Popovićem i njegovim timom, daleko najbolja do sada, potpuno transparentna, a opštinski službenici i izabrani predstavnici rade po zakonu i lokalnim pravilnicima, drugi smatraju da prava u Gračanici i okolnim mestima, imaju samo partijski drugovi i rođaci onih koji su na vlasti.
„Novi gradonačelnik čini sve kako bi većina građana bila zadovoljna, pomaže svima maksimalno. Gradi se u svim selima sve što je potrebno, dokumentacija se dobija bez problema i čekanja, ništa nije skriveno, svaka odluka je javna i po zakonu“, kaže pedesetogodišnji meštanin Čaglavice.
Sa druge strane, dvadesetjednogodišnja studentkinja iz Gračanice smatra da svaka vlast brine samo o svojim rođacima i prijateljima:
„Posle čekanja od skoro dva meseca, primio me je gradonačelnik. Uglavnom mi je pričao da mu treba vremena da ispravi greške svojih prethodnika. Inače, moja porodica je konkurisala za stan, ispunjavamo sve uslove, socijalni smo slučajevi, ali ne možemo da ostvarimo svoje pravo jer je svaka vlast do sada zbrinjavala samo partijski podobne ljude ili svoje rođake i prijatelje. Kako je transparentan rad opštinskih činovnika, ako na našu žalbu niko nikada nije odgovorio?!“
Što se tiče transparentnosti, građani uglavnom znaju da imaju pravo da prisustvuju sednicama Skupštine opštine, ali smatraju da od toga nema neke koristi. Za uvid u javna dokumenta, donošenje akata i odluka, većina naših sagovornika je nezainteresovana.
Predstavnici civilnog sektora u Opštini Gračanica kažu da je saradnja opštinskih struktura vlasti i nevladinih organizacija uglavnom dobra, ali da nije dovoljna. Po njihovom mišljenju, civilni sektor nije dovoljno aktivan i ne ispunjava svoju misiju, odnosno, da bude partner opštini u obezbeđivanju boljih uslova života za svoje građane, dok je najveći problem nezainteresovanost meštana da svojim građanskim aktivizmom i predlozima pokušaju da dovedu do pozitivnih promena.
„Mentalitet naših građana je takav da ne žele da reaguju na nepravilnosti u radu opštinskih, ali i centralnih vlasti, da iznose javno ono što im se ne sviđa, kao i svoje sugestije. U nama je ta neka trpeljivost i uvek ćutimo, a to očekujemo i od drugih. I mi na našem mediju često pozivamo građane da se uključe u program, odnosno u pojedine emisije i da kažu svoja mišljenja o određenoj temi, ali oni to uglavnom ne žele. Što se same opštine tiče, rekao bih da je sada za nijansu njen rad transparentniji nego za vreme prethodnog gradonačelnika. Sada češće uspevamo da dobijemo određene odgovore na naša pitanja, sa tim što su neki direktori opštinskih skužbi otvoreniji da javno govore o svom radu, a neki ne“, kaže novinar Zoran Stanković, naglašavajući da su, nažalost, sami građani sebi postavili „crvenu liniju“, koju ne žele da prelaze.
Po rečima Nebojše Perića, direktora Socijalnog preduzeća, opštinska administracija je obavezna da bude transparentna, u skladu sa zakonskim procedurama i regulativama.
„Opština će biti onoliko transparentna koliko građani, civilno društvo i nevladine organizacije i kompanije to od nje zahtevaju. Zakonske procedure propisuju koje su obaveze opštinskih službenika i izabranih predstavnika. Da li oni to ispunjavaju ili ne, na nama je kao pojedincima ili predstavnicima organizacija da procenimo. Ukoliko smatramo da ne ispunjavaju, trebalo bi da pokrenemo postupak i zatražimo određene informacije koje su važne za pojedince, organizacije ili čitavu zajednicu“, kaže Perić, naglašavajući da opštinska administracija daje informacije koje je i obavezna da daje, a više informacija moraju da zahtevaju pojedinci ili predstavnici civilnog sektora.
Zvanični sajt Opštine Gračanica nije stalno funkcionalan zbog, kako kažu u ovoj lokalnoj samoupravi, neefikasnosti centralne službe u Prištini koja održava sajtove svih opština na Kosovu. Zbog toga je pokrenut novi sajt, na kome se svakodnevno objavljuju informacije o aktivnostima gradonačelnika, direktora opštinskih odelenja i inspekcije. Na veb stranici se mogu naći konkursi, zapisnici sa sednica SO, plan javnih nabavki, informacije o budžetu i pojedine odluke. Preko sajta se mogu postavljati i pitanja direktorima opštinskih odeljenja. Nema revizorskih izveštaja, kao ni odluka o javnim nabavkama.
Zamenik gradonačelnika Opštine Gračanica Saša Danić kaže da je sada, Opština Gračanica pravi servis svojih građana.
„Kao odgovoran čovek, predsednik Srđan Popović je odmah po stupanju na dužnost imao više sastanaka sa Lokalnim savetima, na kojima je u svakom selu mogao da čuje probleme i predloge za njihovo rešavanje. Sve predloge, za koje je bilo sredstava, opština je usvojila i na njihovoj realizaciji se radi. Jednom nedeljno predsednik prima građane, a organizuju se i javne debate u svim selima naše opštine. Locirani su problemi i sada zajednički pokušavamo da dođemo do rešenja. Sve naše aktivnosti se objavljuju na sajtu i oglasnoj tabli. Sredstva se troše domaćinski, nema zloupotrebe i mislim da će se građani uskoro i sami uveriti u to“, kaže Saša Danić.
Zgrada opštinske administracije u Gračanici je preuređena i razlikuje se od ostalih u opštinama sa srpskom većinom. Na samom ulazu su šalteri za rad sa strankama, dok se do direktora opštinskih odeljenja, sale SO, savetnika, pravne službe, inspekcije, gradonačelnika i njegovog zamenika, malo teže dolazi. Pregradnim zidom i vratima koja se otvaraju pomoću kartice sa šifrom, rukovodioci su odvojeni od šalterske sale, što na prvi pogled liči i na odvojenost od građana. Međutim, zamenik gradonačelnika kaže da u opštinskoj zgradi nema dovoljno prostora, da je mnogo zaposlenih, da dnevno opštinskom zgradom cirkuliše mnogo ljudi i da je pregradni zid najbolje rešenje.
„Zbog boljeg i efikasnijeg rada, uveden je novi sistem šaltera. Tako smanjujemo gužve i nepotrebna zadržavanja, a uskoro ćemo izmestiti katastarsku službu i inspekciju u drugu zgradu. To radimo da bismo bili efikasniji i kako bismo izbegli gužvu u samoj zgradi“, objašnjava postojanje pregradnog zida Saša Danić.
O transparentnosti smo želeli da razgovaramo i sa direktorom opštinske administracije u Gračanici, Milošem Dimitrijevićem. Prošli smo prvi šalter opštinskog obezbeđenja, ali nas je ispred pregradnog zida dočekao drugi službenik obezbeđenja, kome smo morali da kažemo i šta želimo da pitamo direktora. Otišao je unutra, a ubrzo se vratio sa informacijom da direktor ima sastanak i da ne može da nas primi. Pokušali smo još dva puta da dođemo do direktora Dimitrijevića, ali je oba puta bio zauzet. Službenik obezbeđenja nam je rekao da unutrašnjost opštine ne možemo da snimamo bez direktorovog odobrenja.
Drugu priliku da razgovara o transparentnosti sa direktorom administracije u Opštini Gračanica, ostavićemo za druge medije. Za nas je zid bio „neprobojan“.
Podsećamo, Opština Gračanica je formirana 2009. godine na osnovu plana Martija Ahtisarija i obuhvata 19 sela. Po zvaničnoj opštinskoj statistici, u opštini se oko 2.500 lica vode kao nezaposleni. Osim malih, uglavnom uslužnih firmi, na teritoriji opštine nema nijednog proizvodnog pogona.
Na prošlim parlamentarnim kosovskim izborima, na vlast je došao četvrti po redu gradonačelnik, Srđan Popović, član Srpske liste, nekada poslanik u Skupštini Kosova i direktor Kancelarije za pitanja zajednica pri kabinetu predsednika Kosova. Srđan Popović, koji se na čelu Opštine Gračanica nalazi šest meseci, do sada je u svom kabinetu primio 600 građana. Kako nam je u ranijem intervju reko sam Popović, rešeno je oko 15% problema koje su građani iznosili.
Zamenik gradonačelnika Opštine Gračanica, Saša Danić, zadovoljan je saradnjom sa civilnim sektorom, ali ne i aktivnošću građana.
„Ne vidimo odgovarajuću aktivnost samih građana da se uključe u rad lokalne samouprave, ne samo kroz informisanost, već i kroz odlučivnje o budžetu i kapitalnim investicijama, ali naša je obaveza da animiramo građane da se uključe u rad i donošenje odluka opštinske adnministracije“, zaključuje zamenik gradonačelnika Opštine Gračanica.
Rad Informativne službe Opštine Gračanica je za pohvalu. Svakodnevno šalje po nekoliko saopštenja medijima o svim aktivnostima, odlukama, sednicama SO i skupštinskih odbora. Međutim, smatraju predstavnici medija, to nekada nije dovoljno. Radi boljeg i profesionalnog informisanja, potrebno je pozivati novinare na sve događaje, kako bi imali priliku da postavljaju pitanja, istražuju i kreiraju sopstvene vesti.
Okrugli sto o transparentnosti opština sa srpskom većinom, u Gračanici je organizovala NVO „Komunikacija za razvoj društva– CSD“, u okviru projekta „Odgovorno društvo, transparentne opštine“.
„Cilj projekta je da se pomogne opštinskim vlastima da povećaju trasnparentnost u svom radu, veće aktiviranje građana prilikom donošenja odluka i da se opštinska administracija približi građanima, uz pomoć civilnog društva“, kažeIvan Nikolić, direktor NVO „Komunikacija za razvoj društva“.
Projekat je podržala Kosovska fondacija za otvoreno društvo.
Anđelka Ćup